Czy warto być prosumentem?

Czy opłaca się być prosumentem? Czy niesie to za sobą jakieś opłaty? Jakie daje korzyści? Czy firma może być prosumentem? Ten artykuł szczegółowo omawia tę sprawę oraz odpowiada na te pytania.

Kto to jest prosument?

Mówiąc matematycznie, prosument = producent + konsument. To odbiorca, który jednak samodzielnie zaspokaja znaczną część swoich potrzeb.

Wedle Ustawy z 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, prosument to "odbiorca końcowy wytwarzający energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji, pod warunkiem że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, nie stanowi to przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej określonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej".

Oznacza to, że prosumentami mogą być osoby fizyczne, rolnicy oraz przedsiębiorstwa (pod warunkiem, że takie przedsiębiorstwo nie jest elektrownią, a produkcja prądu - głównym zajęciem).

Prawo przewiduje dla prosumentów specjalne ułatwienia i ulgi. W ramach obowiązującego systemu opustów prosumenci niejako magazynują nadmiarową energię w sieci. W ciągu 12 miesięcy mogą odebrać 80% (70% w wypadku instalacji powyżej 10kW) nadwyżek oddanych do sieci, i tak przez 15 lat trwania instalacji. Skąd biorą się te nadwyżki? Dlaczego zarządzanie nimi jest tak istotne w wypadku instalacji fotowoltaicznych?

Nadwyżka energii z fotowoltaiki

Skąd biorą się nadwyżki prądu? Otóż panele słoneczne produkują więcej energii latem niż zimą. Gdy chmury zasłonią słońce ich wydajność również spada (lecz nie tak bardzo, jak możnaby się spodziewać). A zupełnie bezczynne są nocą.

Panele fotowoltaiczne produkują najwięcej prądu w ciągu dnia i latem. My natomiast najwięcej prądu zużywamy pod wieczór i zimą, szczególnie jeśli ogrzewamy mieszkanie prądem. Wynika z tego prosty wniosek, że spora część produkowanej energii staje się nadwyżką i jest przekazywana do sieci energetycznej.

Część energii oddanej do sieci można później odzyskać i dzięki temu korzystamy z darmowego prądu również pod wieczór. Przedstawia to poniższa grafika.

Produkcja i konsumpcja energii w typowym domu z instalacją pv

Jak wspomnieliśmy, prosument może odebrać 70 lub 80 % nadwyżek w ciągu roku od ich wyprodukowania. Sprawia to, że prosument, w przeciwieństwie do właściciela akumulatorów, może wyprodukować więcej prądu latem i korzystać z niego zimą. Temat nadwyżek został jeszcze szerzej omówiony w artykule o akumulatorach .

Chociaż wielu może narzekać na stratę 20 czy 30% wyprodukowanej energii, nie zapominajmy, że jest to dużo korzystniejsze rozwiązanie niż to dostępne dla innych wytwórców energii i elektrowni. Żeby to zrozumieć, przyjrzyjmy się temu, co składa się na cenę prądu.

Co składa się na cenę energii elektrycznej?

Jaki procent zajmuje energia czynna - moc, dzięki której działają urządzenia elektryczne? Ustalenie tego pomoże nam zrozumieć, dlaczego status prosumenta jest korzystny. Proszę pamiętać, że to jedynie przedstawienie POGLĄDOWE. W praktyce udział poszczególnych kosztów zależy od bardzo wielu czynników dla różnych grup odbiorców.

Energia czynna: 42%
Prąd napędzający urządzenia elektryczne. Energia czynna odpowiada mocy produkowanej przez panele fotowoltaiczne. Bez statusu prosumenta sprzedajesz do sieci tylko energię czynną, a kupujesz energię ze wszystkimi innymi opłatami.

VAT: 23%
Podatek VAT, dotyczący wielu dziedzin życia obywatelskiego.

Akcyza: 1%
Akcyza od 1 stycznia 2019 zmalała kilkukrotnie, dzięki czemu odbiorca końcowy płaci za prąd mniej więcej tyle samo, mimo wyraźnego wzrostu innych kosztów.

Pozostałe opłaty: 34%
Opłaty stałe, koszty przesyłu energii, marża dystrybutora, opłata jakościowa itp. Od 1 stycznia bardzo obniżono również opłatę przesyłową, chociaż ta nigdy nie kosztowała bardzo dużo.

Udział samej energii elektrycznej w cenie prądu wynosi mniej więcej 42%. Standardowa elektrownia, firma lub właściciel instalacji pozbawiony statusu prosumenta kupuje więc prąd po znacznie wyższej cenie, niż go sprzedaje, ponieważ sprzedaje się samą energię czynną, a kupuje energię z podatkiem VAT i pozostałymi opłatami. Prosument znajduje się więc w znacznie lepszej sytuacji.

Najczęściej zadawane pytania

Odpowiedzmy sobie na najczęściej zadawane pytania.

Czy firma może być prosumentem?

Przedsiębiorstwo może mieć status prosumenta, o ile główna działalność firmy nie polega na produkcji prądu. Dopóki nie zostanie ogłoszone rozporządzenie regulujące szczegóły, obowiązują tutaj zasady ogólne, to jest identyczne z tymi dotyczącymi osób fizycznych.

Jak dużą instalację może mieć prosument?

Wielkość instalacji ma wpływ na możliwości prosumenta:

• Mikroinstalacja do 10kW daje możliwość odzyskania 80% nadwyżek energii przekazanych do sieci.
• Mikroinstalacja do 50kW daje możliwość odzyskania 70% nadwyżek energii przekazanych do sieci.

Status prosumenta nie jest dostępny dla większych instalacji, ale ustalony niedawno limit 50kW to bardzo dużo. Z taką instalacją można rocznie wytworzyć 50 000 kWh mocy. Przeciętna instalacja ma moc 5kW i jest w stanie wytworzyć 5000 kWh mocy, zatem przeciętny właściciel instalacji może korzystać z najkorzystniejszej opcji odzyskiwania energii.

Czy prosument może zarabiać na produkowanym prądzie?

Nie, prosument nie może sprzedać nadwyżek, to jest otrzymać pieniędzy za oddaną do sieci energię czynną. Sprawia to, że stawianie bardzo dużych instalacji mija się z celem.

Czy prosument musi księgować ilość prądu oddanego do sieci?

Prosumenci nie muszą prowadzić księgowości ilości energii elektrycznej przekazanej do sieci przesyłowej.

Czy sprzedawca energii może odmówić podłączenia mojej mikroinstalacji do sieci? Czy za przyłączenie pobierane są jakieś opłaty?

Prosumenci nie ponoszą opłat za przyłączenie instalacji do sieci, a sama procedura jest bardzo prosta. Zakład energetyczny ma obowiązek podłączyć Twoją mikroinstalację, o ile spełnione są odpowiednie procedury (instalacja zatwierdzona przez profesjonalistów z odpowiednimi uprawnieniami elektrycznymi itp).

Za przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, ani za licznik dwukierunkowy nie powinny być pobierane żadne opłaty.

Czy rolnik może być prosumentem? Jakie warunki musi spełnić?

Rolnik może być prosumentem, o ile spełnia pewne warunki: posiada umowę kompleksową na zakup energii (czyli że z tym samym operatorem ma podpisaną umowę na przesył i na dostarczanie energii) oraz jest w stanie wykazać, że produkuje energię głównie na własne potrzeby (na przykład na zasilanie domostwa oraz na przechowywanie własnych produktów rolnych, dajmy na to w mleczarni).

Więcej na ten temat dowiesz się z tekstu o fotowoltaice dla rolników .

Czy zatem status prosumenta jest opłacalny? Przejdźmy do ostatecznego porównania i podsumujmy to, czego się dowiedzieliśmy.

Podsumowanie opłacalności

Poniższa tabelka stanowi porównanie tego, co daje status prosumenta, a co można zyskać, sprzedając prąd na zasadach ogólnych oraz inwestując w akumulatory.

Kryterium	Prosument "mały"	Prosument "duży"	Zasady ogólne	Akumulatory
Ile oddanej nadwyżki można wykorzystać?	80%	70%	Mniej więcej 40%	50-90%
Wielkość instalacji	do 10 kW	do 50 kW	do 500 kW. Powyżej - z koncesją.	Ograniczeniem jest miejsce i cena
Cena i dodatkowe informacje	Brak opłat za rozliczanie i przyłączenie. Bez biurokracji.	Brak opłat za rozliczanie i przyłączenie. Bez biurokracji.	Koszty za przyłączenie dzielone między energetykę i firmę. Biurokracja związana z zarabianiem na sprzedaży prądu.	Są kosztowne

Wziąwszy pod uwagę wszystkie fakty, należy stwierdzić, że obecnie najbardziej korzystnym rozwiązaniem jest zakup paneli fotowoltaicznych oraz podłączenie ich do sieci i uzyskanie statusu prosumenta. Taka instalacja zwraca się mniej więcej w 7-10 lat. Ten okres można jeszcze skrócić, korzystając z odpowiednich dotacji.

Program Prosument jako źródło dotacji

”Prosument” to również nazwa interesującego programu dofinansowań instalacji produkujących prąd lub ciepło. Odpowiedzialny zań jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który jednak wdraża program za pośrednictwem:

• samorządów
• banków
• Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Budżet programu wynosi 800 mln PLN.

Program obowiązuje do 2022 roku, ale umowy można było zawierać tylko do 2020!