Czy fotowoltaika się opłaca?

W tym artykule sprawdzimy, czy fotowoltaika w Polsce wciąż jest opłacalną inwestycją. Przeanalizujemy jej średni koszt, wydajność, zyskowność na podstawie wzrastających cen prądu, jak i wpływ autokonsumpcji. Podstawą obliczeń są fakty i prognozy ekspertów - jeśli nie wierzysz, sprawdź źródła (na spodzie strony).

Wierzymy, że fotowoltaika to nie tylko konieczność ekologiczna, ale też rozsądna inwestycja. Mamy nadzieję, że po zapoznaniu się z materiałem dojdziesz do podobnych wniosków!

Opłacalność instalacji fotowoltaicznej zależy od wydajności, cen prądu, kosztu instalacji i autokonsumpcji.

Ceny prądu wzrastają, koszt instalacji jest niski, wydajność fotowoltaiki w Polsce jest wysoka, a autokonsumpcję możesz poprawić. Fotowoltaika w Polsce to opłacalna inwestycja, bo powinna zwrócić się w czasie gwarancji!

Nowe zasady rozliczeń z energetyką nie zmieniają sytuacji firm. Fotowoltaika dla firm jest bardzo opłacalna, zwróci się w 6-9 lat i przyniesie duże oszczędności. Z kolei instalacje domowe zwrócą się w 10-13 lat.

Ale nie musisz wierzyć nam na słowo. Spróbujmy to policzyć!

Opłacalność fotowoltaiki i zwrot inwestycji w instalację fotowoltaiczną!

Opłacalność fotowoltaiki można różnie definiować, w tym artykule jest to suma tego, co zyskasz i co stracisz na całej inwestycji, w czasie jej działania. Instalacja fotowoltaiczna powinna działać ponad 25 lat.

Opłacalność = zyski - koszty w czasie eksploatacji instalacji fotowoltaicznej

Niektórzy jednak wolą skupić się na zwrocie z inwestycji:

Zwrot inwestycji = Koszt początkowy / zyski z jednego roku

Koszt fotowoltaiki - średnia domowa instalacja fotowoltaiczna ma jakieś 5 kWp i kosztuje 25 000 zł. Duża domowa instalacja fotowoltaiczna ma 10 kWp i jest to koszt 42 000 zł.

Zysk z fotowoltaiki wynika z produkowanej przez nią energii. W Polsce roczna produkcja wynosi około 1000 kWh z 1 kWp instalacji fotowoltaicznej. Najlepszy użytek z tej energii to zasilanie urządzeń w Twoim domu. Nazywamy to autokonsumpcją energii. Zysk z każdego kWh przeznaczonego na autokonsumpcję wynosi tyle, ile inaczej wydałbyś na kupno tego prądu od operatora sieci dystrybucji.

Jednak większość wyprodukowanej energii, szczególnie latem, nie daje się zużyć od razu i staje się nadwyżką. Od kwietnia 2022 r. zysk z każdego kWh nadwyżki wynosi tyle, ile wynosi średnia rynkowa cena sprzedaży energii elektrycznej z danego miesiąca. Od lipca 2024 ma to być cena sprzedaży z danej godziny.

	Stary system opustów	Nowy system net-billingu[1]
Zysk z 1 kWh autokonsumpcji	Cena kupna 1 kWh	Cena kupna 1 kWh
Zysk z 1 kWh nadwyżki	70-80% ceny kupna 1 kWh	Cena sprzedaży 1 kWh (średnia miesięczna rynkowa cena energii elektrycznej z TGE)[3]

Zróbmy prostą symulację zwrotu inwestycji. Weźmy instalację 10 kWp, która kosztowała 42 000 zł. Za cenę kupna energii elektrycznej przyjmiemy 0,65 zł / kWh. Średnia rynkowa cena sprzedaży energii elektrycznej z lipca 2021 roku wynosiła 0,35 zł / kWh. Wszystko teraz zależy od autokonsumpcji. Porównajmy zatem scenariusz najlepszy, najgorszy i realistyczny. W najlepszym masz 100% autokonsumpcji, a w najgorszym masz 100% nadwyżek, a w realistycznym - 25% autokonsumpcji.

Zwrot z inwestycji w fotowoltaikę = [koszt] / {[produkcja roczna] * [cena kupna] * %autokonsumpcji} + {[produkcja roczna] * [cena sprzedaży] * %nadwyżek]}

Najlepszy scenariusz (tylko autokonsumpcja)
42 000 / 10 000 * 0,65 = 6,46 (czyli instalacja zwróci się po 7 latach)

Najgorszy scenariusz (tylko nadwyżki)
42 000 / 10 000 * 0,35 = 12 (czyli instalacja zwróci się po 12 latach)

Realistyczny scenariusz (25% autokonsumpcji)
42 000 / {(10 000 * 0,65 * 25%) + (10 000 * 0,35 * 75%)} = 9,88 (czyli instalacja zwróci się w 10 roku działania)

Jakie zyski instalacja fotowoltaiczna może przynieść w ciągu 25 lat? Zobaczmy to na wykresie. Gdy linia danego scenariusza przecina oś “0 zł” oznacza to, że instalacja się zwróciła. To, jak wysoko linia danego scenariusza znajduje się po 25 latach, oznacza, jak wysokie zyski przyniesie w tym czasie.

Zwróć uwagę, że obecnie gwarancja na moduły fotowoltaiczne wynosi średnio 12 lat. Fotowoltaika powinna zatem zwrócić się w czasie trwania gwarancji. A będzie działać o wiele dłużej.

Zapewne jednak masz pewne pytania. Ile kosztuje fotowoltaika dla osób prywatnych, a ile dla firm? Czy instalacja fotowoltaiczna naprawdę będzie działać 25 lat? Jak zwiększyć autokonsumpcję? Wniknijmy w temat.

Koszt fotowoltaiki, a jej opłacalność

Główny koszt instalacji fotowoltaicznej ponosisz na początku. Koszty eksploatacyjne są niewielkie. Zyski możesz zatem liczyć już od momentu instalacji.

Dla instalacji domowych podatek VAT wynosi 8%, a nie 23%, co znacznie obniża koszt instalacji. Firmy płacą 23% VAT-u, ale mogą sobie tę inwestycję odpisać od podatku, więc dla firm najważniejsze są ceny netto.

	Cena dla osób prywatnych
Instalacja 5 kWp	25 000 zł
Instalacja 10 kWp	42 000 zł
Instalacja 15 kWp	61 000 zł
Instalacja 20 kWp	79 000 zł

Duże instalacje dla osób prywatnych mogą mieć zastosowanie w przypadku instalacji dla prosumentów zbiorowych, czyli instalacji budowanych np. dla całego bloku mieszkalnego.

Osoby prywatne mogą obniżyć koszt ostateczny nawet o 17% dzięki uldze termomodernizacyjnej. Program Czyste Powietrze umożliwia dodatkowo uzyskanie 5000 zł bezzwrotnej dotacji. Więce o obniżaniu kosztów fotowoltaiki dowiesz się z artykułu o cenach paneli fotowoltaicznych.

Przeglądy instalacji fotowoltaicznej - w Polsce właściciel domu musi raz na 5 lat dokonać przeglądu instalacji odgromowej. W skład tej instalacji wchodzi też instalacja fotowoltaiczna. Ponieważ i tak musisz dokonać tego przeglądu, nie jest to dodatkowy koszt. Warto jednak dopłacić tę stówkę, czy dwie za wykonanie dodatkowych prac konserwacyjnych:

• Mycie paneli fotowoltaicznych. Warto to zrobić raz na 5 lat, ale częściej nie za bardzo jest sens, szczególnie na dachu.
• Sprawdzenie instalacji kamerką podczerwoną, by wykryć ew. uszkodzone moduły pv.

Awarie - Panele fotowoltaiczne powinny wydajnie działać przez 25 lat, ale inwerter może wymagać remontu lub wymiany po 15 latach.

Ubezpieczenie na fotowoltaikę - Warto ubezpieczyć instalację fotowoltaiczną. Zwykle jest to koszt 1-1,5% kosztu odtwórczego instalacji rocznie.

Zdalny rozłącznik instalacji - Według nowych zasad[1] powinieneś na spółkę z zakładem energetycznym kupić urządzenie, które rozłączy Twoją instalację, gdy ceny sprzedaży prądu spadną poniżej zera. Możesz się nie zgodzić na zakup tego urządzenia, ale wówczas nie będziesz chroniony przed takimi sytuacjami.

Wydajność fotowoltaiki na przestrzeni lat

W Polsce instalacja fotowoltaiczna o mocy 1 kWp wyprodukuje około 1000 kWh rocznie. Dowodem są wyliczenia oparte o dane satelitarne. Dostarczy Ci ich PVGIS - darmowe narzędzie przygotowane przez Komisję Europejską. Z nim oszacujesz roczną produkcję z fotowoltaiki w Twojej okolicy.

Z czasem moc modułów fotowoltaicznych spada. Proces ten zachodzi jednak bardzo powoli. Najlepszy moduł o jakim słyszeliśmy, stracił tylko 4,9% mocy w ciągu 35 lat działania^[5]. Na podstawie obecnych gwarancji możesz spodziewać się utraty 10-15% mocy po 25 latach.

Budżetowe inwertery należy wymienić po jakichś 15 latach. Żywotność inwerterów marki premium wynosi nawet 20-25 lat. Falownik ma ogromny wpływ na wydajność całej instalacji, uważamy więc, że opłaca się wydać więcej na markowe urządzenie.

Na świecie możesz znaleźć wiele instalacji, które działają już kilkanaście lat. Jak chociażby instalacja uruchomiona w australijskim instytucie Desert Knowledge Australia Centre w 2009 roku. Instytut zbiera i publikuje wyniki jej działania od samego początku.

Dzięki uprzejmości Deser Knowledge Australia Centre^[2]

Instalacja fotowoltaiczna wykonana w 2009 roku działa aż do dziś, mimo trudnych pustynnych warunków. Średni spadek mocy jest ledwo zauważalny. Jeśli coś przeżyje na australijskiej pustyni, to przeżyje też w Polsce. Oczywiście istnieje sporo przykładów instalacji, które od początku trapione są problemami. Z czego wynikają? Kluczem do sukcesu instalacji fotowoltaicznej jest wybór właściwego instalatora. Dlaczego? Kilka argumentów znajdziesz w poniższym filmiku.

Producenci urządzeń wiedzą, że właściwy montaż to podstawa trwałości. Dlatego wybierz dobrego instalatora z okolicy, by mieć pewność, że Twoja inwestycja przetrwa próbę czasu.

Ceny prądu w Polsce rosną - wariacko!

“Zdaniem IEO najszybszego wzrostu kosztów energii należy spodziewać się w latach 2020-2025 – z 284 do 318 zł’18/MWh” - Fragment raportu Instytutu Energii Odnawialnej z czerwca 2019

Cóż, w świetle ostatnich wydarzeń tamten raport był nazbyt optymistyczny. Wzrost cen prądu w Polsce jest bardziej gwałtowny, niż ktokolwiek mógł przewidzieć. Posłużmy się tu danymi z Towarowej Giełdy Energii.

Ceny prądu wzrosły bardziej gwałtownie, niż to przewidywano. Najnowszy raport w sprawie cen sprzedaży prądu znajdziesz na stronie TGE^[3].

Im prąd droższy, tym fotowoltaika bardziej opłacalna. Ta technologia ochroni Cię przed najgorszymi skutkami podwyżek cen prądu.

Jest to szczególnie ważny argument dla firm, które płacą wyższe rachunki za prąd, a dodatkowo ponoszą koszty opłaty mocowej za energię zużywaną w dzień. Wydaje się, że opłata mocowa to podatek stworzony specjalnie do tego, żeby firmy chętniej inwestowały w fotowoltaikę.

Na dodatek Instytut Energii Odnawialnej zakłada, że ceny energii nadal będą wzrastać. Oto wykres z ich raportu stworzonego na podstawie krajowego Planu dla Energii i Klimatu[9]:

Dlaczego ceny energii w Polsce ciągle rosną?

Konieczne są inwestycje w nowe elektrownie i w przebudowę starych. Do tego dochodzą też zobowiązania wobec Unii Europejskiej, problemy spowodowane przez COVID oraz rozmaite kwestie natury politycznej.

Zmiany od lipca 2024 - według ustawy^[1] prosumenci nie będą sprzedawać energii po średniej cenie miesięcznej, tylko po cenie z danej godziny. Wpływ tej zmiany ciężko jest dokładnie przewidzieć, ale zapewne będzie to zmiana na gorsze.

Obecnie nie ma większej różnicy między średnią ceną miesięczną, a średnią ceną z godzin dziennych, jednak w krajach z wieloma instalacjami fotowoltaicznymi cena sprzedaży prądu jest poniżej średniej w godzinach dziennych.

Autokonsumpcja energii to klucz do opłacalnej instalacji fotowoltaicznej

Problem z fotowoltaiką jest taki, że działa wtedy, gdy świeci słońce. Tymczasem przeciętne gospodarstwo domowe zużywa więcej energii rano i wieczorem. Powoduje to, że nadwyżki wyprodukowane w środku dnia trzeba sprzedać do sieci energetycznej, a to jest mniej opłacalne, niż wykorzystanie energii na miejscu.

Im wyższa autokonsumpcja, tym fotowoltaika bardziej się opłaca. Jaki jest osiągalny poziom autokonsumpcji dla danych rodzajów odbiorców?^[6,7,8]

• Duży zakład produkcyjny: 100%
• Supermarket: 80-84%
• Hotel: ~65%
• Duży prosument zbiorowy: 48-55%
• Bank: ~45%
• Restauracja: ~45%
• Dom z magazynem energii: 45-70%
• Dom z odpowiednio sprzężoną pompą ciepła c.w.u. : 40-60%
• Domek jednorodzinny: 20-25%

Przedsiębiorstwa mają bardzo wysoką autokonsumpcję, bo zużywają energię w ciągu dnia. Podobnie korzystne wyniki osiąga zbiór mieszkań, czyli prosument zbiorowy.

Domki jednorodzinne same z siebie mogą mieć trudność w osiągnięciu wysokiej autokonsumpcji. Jeśli chcesz zwiększyć opłacalność fotowoltaiki w domu, przeczytaj nasz artykuł o zwiększaniu autokonsumpcji. W skrócie chodzi tu o takie czynności jak puszczanie pralki w ciągu dnia oraz odpowiednie ustawienie pompy ciepła i innych dużych odbiorników energii.

Domowa instalacja fotowoltaiczna wciąż się opłaca - symulacja

Zobaczmy teraz symulację przygotowaną w oparciu o bardziej szczegółowe dane dotyczące produkcji, kosztów, cen prądu i autokonsumpcji.

W założeniach naszej symulacji koszt instalacji wynosi 42 000 zł za 10 kWp mocy. Początkową cenę sprzedaży prądu ustalono na 0,318 zł/kWh, przy jednoczesnym założeniu, że cena sprzedaży prądu stanowi 60% ceny kupna. Zakładamy też stały wzrost ceny prądu o 2% rocznie i stałą degradację mocy paneli o 0,6% rocznie, zaczynając jednak od 97% gdyż moduły tracą 3% mocy w pierwszym roku. Co 5 lat zaplanowano wydatek kilkuset złotych na przegląd i umycie instalacji, a po 15 latach kupno nowego inwertera.

Porównajmy więc dwa scenariusze. W jednym z nich właściciel skorzystał z ulgi termomodernizacyjnej i dotacji Czyste Powietrze, a w drugim nie.

Ulga termomodernizacyjna zwiększa opłacalność fotowoltaiki, to samo można powiedzieć o dotacji Czyste Powietrze i Mój Prąd. Jednak nawet bez nich domowa instalacja fotowoltaiczna wciąż jest opłacalna. Zwróci się po 9-12 latach, a w czasie 25 lat przyniesie niemal 50 000 zł oszczędności.

Domowe instalacje fotowoltaiczne opłacają się ze względu na:

• Niski podatek VAT
• Ulgę termomodernizacyjną
• Systemy dotacji
• Rosnące ceny prądu

Czy na fotowoltaice będzie można zarobić?

Wedle nowych zasad sprzedawca prądu rozlicza wartość energii, którą mu przekazałeś i którą od niego pobrałeś w Twoim koncie prosumenckim. Każdego roku nastąpi rozliczenie. Przy wystarczająco dużych nadwyżkach otrzymasz pieniężny zwrot nadpłaty. Jednak zwrot nadpłaty ograniczony jest do 20% wartości produkcji z danego miesiąca[1]. Czyli fotowoltaika może obniżyć Twoje rachunki do zera, ale nie zarobisz na niej kokosów, nawet jeśli jednego miesiąca cena sprzedaży energii pójdzie w kosmos.

Opłacalność instalacji fotowoltaicznej prosumenta zbiorowego

Od 2022 roku mieszkańcy bloków będą mogli montować instalacje fotowoltaiczne do wspólnego użytku. Sprawdźmy, jak opłacalne mogą być takie inwestycje.

W tej symulacji instalacja ma zasilać cały blok. Ma zatem 20 kWp mocy i kosztuje 79 000 zł. Pozostałe założenia są identyczne jak powyżej.

Przewidywany zwrot po 10 latach to z pewnością dobry wynik. Takie inwestycje powinny stać się częstym widokiem na blokach. Problemem jednak może być uzyskanie zgody wszystkich mieszkańców bloku na taką inwestycję. Zwykle takie inicjatywy wymagają sporo pracy.

Instalacje prosumenta zbiorowego opłacają się ze względu na:

• Niski podatek VAT
• Możliwą wysoką autokonsumpcję dzięki nakładaniu się profili zużycia
• Większą skalę instalacji

Fotowoltaika dla firm jest bardzo opłacalna - symulacja

Na koniec sprawdźmy opłacalność fotowoltaiki dla firm. Firmy płacą więcej za prąd i więcej energii zużywają w dzień, stąd w ich przypadku fotowoltaika jest bardziej opłacalna.

W poniższej symulacji instalacja o mocy 15 kWp kosztuje 70 000 zł (sporo, ponieważ firmy płacą wyższy podatek VAT). Założyliśmy też, że dla firm cena sprzedaży prądu to 40% ceny kupna, ponieważ płacą one więcej za zakup energii elektrycznej. Pozostałe założenia pozostają bez zmian.

Fotowoltaika dla firm to bardzo opłacalna inwestycja. Ta technologia umożliwia częściowe zmniejszenie wysokich cen energii elektrycznej. Supermarkety, ze względu na stałe zużycie prądu w trakcie dnia, mogą liczyć na wysokie zyski, szczególnie jeśli wybiorą instalację wschód-zachód.

Instalacje fotowoltaiczne dla firm opłacają się ze względu na:

• Możliwą wysoką autokonsumpcję
• Bardzo wysokie ceny prądu, w tym opłatę mocową

Zatem, czy fotowoltaika się opłaca? Zdecydowanie tak! Polska ma dobre warunki dla fotowoltaiki, ceny prądu będą wzrastać, a koszt zamontowania instalacji jest znacznie niższy niż przed 10 laty. Szczególnie firmy powinny zastanowić się nad własną instalacją fotowoltaiczną.

Źródła:

1. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw
2. DKA Solar Centre, Alice Springs
3. Strona towarowej giełdy energii / dane statystyczne
4. PVgis - narzędzie udostępnione przez Komisję Europejską
5. Tara Doyle, Tristan Erion-Lorico, Ryan Desharnais, “2021 PV Module Reliability Scorecard”, publikacja wydana przez PVEL
6. Vera Reis, Rita H. Almeida, Jose A. SIlva, Miguel C. Brito, "Demand aggregation for photovoltaic self-consumption", artykuł opublikowany w ScienceDirect
7. Bogusław Szymański, “Instalacje fotowoltaiczne”
8. Stella Willborn, Anja Hesse, Andreas Balser, André Luh, “Study on the Profitability of Commercial Self-consumption Solar Installations in Germany”, REC Group
9. Raport „Średniookresowa prognoza kosztów wytwarzania i cen energii elektrycznej do 2040 roku”, Instytut Energii Odnawialnej